Không lâu sau thời kì đồ đá, cách mạng nông nghiệp lần thứ nhất nổ ra kéo theo sự thay đổi quyết định về tập tính sinh hoạt của loài người hiện đại. Từ săn bắt hái lượm, tổ tiên chúng ta đã chuyển sang gieo trồng và tích luỹ lương thực. Việc này cũng dần chấm dứt kỷ nguyên du mục, thay vào đó là định cư lâu dài do nguồn thức ăn đã được đảm bảo. Đó cũng là thời điểm những xã hội nguyên mẫu hình thành, những xã hội mà về bản chất vẫn đang tồn tại đến ngày nay.

Con người, một cách dễ hiểu, luôn tìm kiếm sự ngưỡng mộ từ đồng loại để khẳng định vị thế của mình. Trong một lần tha thẩn trên Quora và bắt gặp câu hỏi “Vì sao người Nhật luôn được nể trọng hơn người Trung Quốc?”. Trong phần bình luận có một câu trả lời mà ngay khi đọc đến, mình phải dừng lại để suy nghĩ.

There is a difference between seeking to be admired, and seeking to be admirable. As social animals, humans understandably crave admiration from others. Rather than crave admiration, we ought to strive to be admirable. (But in practice, it can be hard to distinguish between the two.)

Có sự khác biệt giữa “seeking to be admired” và “seeking to be admirable”. Sự khác biệt đó ở đây là gì?

Ở vế đầu, người nói dùng thể bị động, ý chỉ việc hành động để được người khác ngưỡng mộ. Vế sau thiên về tính chất của bản thân, là hành động để trở thành một người đáng ngưỡng mộ. Một bên là mưu cầu ánh đèn sâu khấu chiếu vào mình, một bên là nỗ lực làm bản thân tự phát sáng. Một bên đón lấy hào quang như là kết quả cần đạt được, một bên xem những tràng vỗ tay chẳng qua chỉ là hữu xạ tự nhiên hương.

Chỉ cần thông qua phân tích ngữ pháp là chúng ta có thể phân biệt ý nghĩa của câu nói này. Tuy nhiên, trong thực tế liệu hành động của chúng ta có tách bạch như vậy không? Và “to be admired” với “to be admirable” thì có ảnh hưởng gì đến tôi?

Để trả lời cho câu hỏi này, chúng ta phải xét đến tháp nhu cầu Maslow. Nhu cầu được ngưỡng mộ, được công nhận khả năng có thể xếp vào bậc 4, cũng là bậc kế cuối nếu xét theo thang 5 bậc. Việc cố gắng để tìm kiếm sự ngưỡng mộ từ người khác, chưa chắc đây đã là việc mà bạn thật sự muốn làm, bạn làm nó, vì nếu làm được bạn sẽ nhận được thứ mà bạn muốn, đó là sự tôn trọng. Trong khi nếu là một người đáng ngưỡng mộ, khi đã hữu xạ thì hương tự nó sẽ toả ra, bạn đang chuyên tâm vào một việc, khi bạn làm nó đủ tốt, quả ngọt ắt sẽ đến. Lúc này bạn đã chạm đến bậc cuối cùng của tháp nhu cầu, đó là nhu cầu được làm việc mà mình “born to do”.

Dù thứ chúng ta thấy là một, nhưng tự bản thân mỗi người đang ở một trạng thái không giống nhau.

Đọc thêm: